Zespół policystycznych jajników (PCOS) edukacja
Zespół policystycznych (wielotorbielowatych) jajników (PCOS) jest to zespół zaburzeń metabolicznych i ginekologicznych na podłożu insulinooporności z następczą hiperinsulinemią. Dotyka nawet 15 % populacji kobiet, będąc jednocześnie najczęstszą endokrynopatią wśród nich w wieku rozrodczym, ale też pomenopauzalnym.
Następstwem są: otyłość, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, wielotorbielowatość jajników (ich powiększenie i liczne torbiele), hiperandrogenizm (nadmiar męskich hormonów płciowych u kobiet, prowadzący do hirsutyzmu – męskiego typu owłosienia, trądziku, łojotoku, łysienia typu męskiego).
PCOS jest uwarunkowany genetycznie. Insulinooporność i hiperinsulinemia, wysokie stężenie androgenów i hormonu lutenizującego (LH) stymulują jajniki do wzrostu dużej liczby drobnych, niedojrzałych pęcherzyków Graafa, których rozwój został zatrzymany przed uwolnieniem komórki jajowej. Powoduje to zniszczenie jajników, przez co uniemożliwia to jajeczkowanie.
Przy PCOS mogą pojawiać się również takie objawy jak: rogowacenie ciemne skóry i bóle miednicy. Dochodzi wtedy także do podwyższonego ryzyka rozwoju endometrium (nadmiernego krwawienia z macicy) i raka endometrium oraz zespołu metabolicznego.
Aby zdiagnozować PCOS w wywiadzie zdrowotnym pojawiają się objawy rzadkich owulacji lub całkowity brak owulacji. Wykonuje się także ultrasonograficzny obraz policystycznych jajników (sznur pereł), badanie laboratoryjne na obecność androgenów, glukozy na czczo i testu obciążenia glukozą, stężenia insuline oraz LH.
Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się podwyższonymi wartościami parametrów markerów stanu zapalnego, takich jak: białko C-reaktywne, interleukina-18 lub morfologia białych krwinek. Ze względu na zaburzenia hormonalne może dojść do kumulacji tkanki tłuszczowej i powstania otyłości. Obciążenie to może zwiększyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, m.in.: choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu czy miażdżycy lub nadciśnienia tętniczego.
Przerost adipocytów, w tkance tłuszczowej u kobiet z PCOS, przy hiperandrogenizmie powoduje insulinooporność. Związana ona jest także z przewlekłym stanem zapalnym o niskim nasileniu, często będącym konsekwencją otyłości. Otyłość brzuszna i insulinooporność stymulują produkcję androgenów w jajnikach i nadnerczach, co może dodatkowo zwiększać stopień otyłości, co za tym idzie stan zapalny, tworząc tym samym błędne koło.
Leczenie PCOS polega na stosowaniu preparatów hormonalnych oraz leków zmniejszające wydzielanie lub hamujące działanie androgenów. Niekiedy wykonuje się też zabieg usunięcia części jajników, co może zapoczątkować remisję choroby. Podobnie dotyczy to nowotworów prostaty czy też przerostu prostaty (gruczołu krokowego) w przypadku mężczyzn.
Zespół policystycznych jajników – dieta
1. Wybieraj węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (IG), które pomagają w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi. Unikaj przetworzonej żywności, cukru i białej mąki.
2. Wprowadź do diety błonnik, który może pomóc w regulacji poziomu cukru we krwi i poprawie trawienia. Spożywaj warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona i orzechy.
3. Wybieraj zdrowe źródła tłuszczu, takie jak oleje roślinne (oliwa z oliwek), awokado, orzechy i nasiona. Ogranicz spożycie nasyconych i trans tłuszczów.
4. Wprowadź do diety zdrowe źródła białka, takie jak chude mięso, ryby, drób, jaja, rośliny strączkowe i produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu.
5. Stosuj regularne posiłki i unikaj długich okresów głodu. Regularne jedzenie może pomóc w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru i energii.
6.Unikaj gwałtownych zmian poziomu cukru we krwi poprzez unikanie dużej ilości węglowodanów na raz. Spożywaj je w równomiernie rozłożonych posiłkach.
7. Współpracuj z lekarzem lub dietetykiem, aby ocenić, czy potrzebujesz suplementacji witamin i minerałów, takich jak witamina D, witamina B12, kwas foliowy i magnez.
8. Staraj się utrzymywać zrównoważoną dietę, bogatą w różnorodne produkty spożywcze, aby dostarczyć organizmowi niezbędnych składników odżywczych.
9. W połączeniu z odpowiednią dietą, regularna aktywność fizyczna może pomóc w poprawie wrażliwości na insulinę i ogólnym zdrowiu.
W przypadku przerostu prostaty sprawdza się dieta zawierająca wysoką zawartość likopenu, który można znaleźć m. in. w: soku pomidorowym, przetworów na bazie pomidorów, różowych grejpfrutach, papai, arbuzie, suszonych morelach i wielu innych surowcach.
Należy również spożywać brokuły i inne warzywa kapustne, ze względu na zawartość w nich izotiocyjanin (sulforafan i iberyny). Działanie antyoksydacyjne ma np. zielona herbata. Należy zadbać o odpowiednią podaż witaminy D, magnezu, cynku, wapnia oraz kwasów wielonienasyconym (omega 3 i omega 6). Przy wystąpieniu zaburzeń mikroflory jelitowej (ilościowej i jakościowej) warto pomyśleć nad suplementacją probiotykami lub/i prebiotykami.
Warto jednak podkreślić, że każda osoba z PCOS jest inna, dlatego warto skonsultować się z lekarzem lub doświadczonym dietetykiem specjalizującym się w PCOS, aby dostosować dietę do swoich indywidualnych potrzeb i celów zdrowotnych. Ważne jest również monitorowanie postępów i dostosowywanie diety w miarę potrzeb.