Co wpływa na wyniki badań laboratoryjnych edukacja
Co wpływa na wyniki badań laboratoryjnych? Jakie mogą pojawić się błędy i z czego one wynikają? Jak przygotować się odpowiednio do wykonania badania? Na te wszystkie pytania postaram się odpowiedzieć, solidnie argumentując 😉
Diagnostyka laboratoryjna dostarcza ok. 60% informacji niezbędnych do oceny zdrowia i właściwego pokierowania procesem leczenia pacjenta. Wyniki badań laboratoryjnych potrzebne są w celu rozpoznania choroby, oceny jej przebiegu oraz oceny efektywności zastosowanej terapii.
Badania laboratoryjne są również wykonywane podczas terapii żywieniowej, aby sprawdzić efektywność jej działania. Dlatego przy współpracy z dietetykiem trzeba również się liczyć z prośbą ze strony specjalisty o ich wykonanie.
Materiał do badań
Badania laboratoryjne najczęściej są wykonywane z krwi (żylnej, tętniczej lub włośniczkowej) i moczu. W szczególnych sytuacjach materiałem może być również kał, płyn mózgowo-rdzeniowy, płyny z jam ciała, ślina, a także kamienie nerkowe czy żółciowe.
Krem tętnicza jest pobierana głównie przez lekarzy i służy do oceny gazometrii i równowagi kwasowo-zasadowej krwi. Krew włośniczkową pobiera się u noworodków, z pięty, a u dorosłych rzadziej stosowany jest pobór krwi z opuszków palców, w celu pomiaru glikemii.
Materiałem diagnostycznym może być tzw. krew pełna lub jej część, po samoczynnym oddzieleniu. Gdy potrzebna jest krew pełna to do probówkach lub szalkach dodaje się antykoagulant, zapobiegający krzepnięciu krwi. A w przypadku części krwi, nie stosuje się antykoagulantów.
Surowica krwi, czyli osocze pozbawione fibrynogenu i czynników zużywanych w tworzeniu włóknika. Od krwi pełnej oddziela się skrzep oraz elementy morfotyczne krwi.
Osocze krwi jest to płynny składnik krwi, w którym zawieszone są elementy morfotyczne krwi.
Krew pełna jest materiałem, z którego ocenia się morfologię krwi obwodowej i rozmaz krwi.
Mocz jest materiałem diagnostycznym najbardziej wrażliwym na jakiekolwiek zmiany występujące w organizmie. Wykryje większość schorzeń i stanów zapalnych. Moja Pani dr z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu stale cytowała na zajęciach „Czy się chudnie, czy się tyje, wszystko w moczu się wykryje”.
Nic ująć, nic dodać. Ma rację. Dlatego zaraz przy krwi, mocz jest subiektywnym wykrywaczem ryzyka lub źródłem informacji o zdrowiu.
Co wpływa na wyniki badań laboratoryjnych
Na poprawne wykonanie badań diagnostycznych wymaga, zarówno odpowiedniego przygotowania się pacjenta, odpowiednich warunków samego badania, warunków transportu materiału, jak i odpowiednio wykwalifikowanego personelu laboratorium diagnostycznego.
Więc teraz wiesz już, jaki to jest skomplikowany proces. Każdy błąd będzie skutkował efektem domina następnych etapów. Dlatego jakże istotne jest uświadomienie Ciebie, jak możesz prawidłowo się przygotować do wykonania badania, aby zmniejszyć ryzyko nieprawidłowych wyników badań.
Na wynik badania laboratoryjnego ma ogromne znaczenie zmienność biologiczna. Uwzględniając przy tym: wiek, przynależność rasowa, płeć, dieta, używki, aktywność fizyczna oraz zażywane leki.
Inne wyniki badań będą miały dzieci, osoby dorosłe w wieku rozrodczym, a inne osoby w wieku podeszłym. Różnice w wynikach u kobiet i mężczyzn będą widoczne głównie w wartościach niektórych hormonów oraz niektórych parametrów podczas ciąży.
Co wpływa na wyniki badań laboratoryjnych – dieta
Dieta jest istotnym czynnikiem wpływającym na szereg parametrów. W wyniku stosowania diety wysokobiałkowej i wysokopurynowej dochodzi do zwiększania stężenia amoniaku, mocznika i kwasu moczowego w surowicy krwi. Natomiast dieta niskobiałkowa skutkuje obniżeniem stężenia prealbuminy oraz białka wiążącego retinol.
Również w przypadku stosowania głodówki dochodzi do zmian wielu parametrów: obniżenia stężenia cholesterolu, triglicerydów i mocznika, a podwyższenie stężenia kreatyniny i kwasu moczowego. Ponadto zwiększa się wydalanie amoniaku i kreatyniny z moczem, zmniejsza zaś wydalanie wapnia i fosforanów nieorganicznych.
W celu uniknięcia błędnej interpretacji wyników badań laboratoryjnych zaleca się nie zmienianie sposobu żywienia przed wykonaniem badania, pobieraniem krwi na czczo (min ok. 12h po ostatnim posiłku).
Spożyty alkohol, nawet 2 dni przed wykonywaniem badań wpływa nawet na: obniżenie stężenia glukozy, podwyższenie stężenia mleczanów, powodujące obniżenie stężenia wodorowęglanów i powstanie kwasicy metabolicznej oraz wzrost stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.
W następstwie przewlekłego spożywania alkoholu dochodzi do wzrostu średniej objętości erytrocytów (MCV), zwiększenie aktywności ɣ-glutamylotransferazy (GGT), aminotransferazy alaninowej (ALT) i asparaginianowej (AST) oraz triglicerydów.
Co wpływa na wyniki badań laboratoryjnych – inne czynniki
W przypadku palenia papierosów również następuje zmiana niektórych parametrów, takich jak: zwiększenie liczby krwinek białych, MCV, średniej masy hemoglobiny w erytrocytach (MCH), stężenia cholesterolu, fibrynogenu i metali ciężkich (kadm i ołów).
Umiarkowana aktywność fizyczna wpływa na wartości stężenia glukozy, cholesterolu i triglicerydów. Natomiast intensywny wysiłek fizyczny zwiększa aktywność kinazy kreatynowej (CK), aminotransferazy asparaginianowej, stężenia albumin, kwasu moczowego, kreatyniny, liczby leukocytów i płytek krwi.
Dlatego zaleca się utrzymanie w miarę niskiej aktywności fizycznej na dzień przed wykonaniem badania oraz w dniu badania również nie wykonywać żadnych intensywnych ćwiczeń.
Na wyniki badań laboratoryjnych mają również takie czynniki, jak: pora dnia badania (m. in. ze względu na poziom kortyzolu lub potasu), pozycja ciała przy badaniu (w pozycji innej niż siedząca może zmienić poziom stężenia białek osocza, cholesterolu, liczba krwinek czerwonych i białych).
Na dalszym etapie analizy diagnostycznej, czyli sposób pobierania krwi, warunki przechowywania i transport również ma znaczenie, np. chociażby zastosowanie odpowiedniego antykoagulanta i odpowiednia temperatura.
Mam nadzieję, że w miarę przybliżyłam Tobie temat prawidłowego wykonywania badań diagnostycznych oraz czynników na wpływających na uzyskany wynik. Teraz już jesteś bardziej świadomy, w jaki sposób przygotować się do badania.