Leki a żywność edukacja
Spożywanie pokarmu może wpływać na metabolizm leków, w tym na: tempo, stopień wchłaniania oraz skuteczność działania. Dlatego istnieją pewne zasady, które warto przestrzegać, aby zapewnić właściwe wchłanianie leków.
- Wiele leków, zwłaszcza te zawierające substancje aktywne, powinno być przyjmowane na czczo, czyli na pusty żołądek. Przyjmowanie ich z jedzeniem może zmniejszyć skuteczność wchłaniania lub opóźnić działanie leku. Z reguły zaleca się przyjmowanie leków na czczo około 1 godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku.
- Niektóre leki muszą być przyjmowane wraz z posiłkiem, ponieważ jedzenie może poprawić ich wchłanianie i zmniejszyć ryzyko działań niepożądanych na żołądek. W przypadku takich leków warto stosować się do zaleceń lekarza lub farmaceuty.
- Niektóre rodzaje żywności mogą wpływać na wchłanianie leków poprzez interakcje chemiczne. Na przykład, sery bogate w wapń mogą zmniejszać wchłanianie antybiotyków z grupy tetracyklin, a grejpfruty mogą wpływać na metabolizm niektórych leków.
- Niektóre składniki żywności mogą hamować wchłanianie leków. Na przykład, błonnik może wpływać na wchłanianie pewnych minerałów oraz niektórych leków. Warto unikać jedzenia błonnika i substancji zawierających duże ilości wapnia lub żelaza w pobliżu czasu przyjmowania leków.
- Spożywanie alkoholu w trakcie przyjmowania leków może mieć negatywny wpływ na skuteczność leczenia oraz zwiększyć ryzyko działań niepożądanych. Warto unikać alkoholu w czasie przyjmowania leków.
Substancje lecznicze podawane w formie płynnej wchłaniają się najszybciej, a w postaci stałej uwalnianie substancji zależy od szybkości rozpuszczenia się otoczki (kapsułki) lub zostać uwolnione (tabletki) oraz zostać wchłonięte do chłonki lub krwi.
Stopień wchłaniania leków może być różny u różnych populacji ludzi, w zależności od wieku i stanu fizjologicznego. Dlatego należy przestrzegać zaleceń i dodatkowo przestudiować dołączoną receptę do przyjmowanego leku. Najważniejsze jest zawsze przestrzeganie zaleceń lekarza lub farmaceuty dotyczących przyjmowania leków.
Czynniki utrudniające wchłanianie leków
- obecność pokarmu w żołądku i adsorpcja niektórych leków na jego powierzchni. in.: antybiotyków, takich jak: kloksacylina, amoksycylina i oksacylina (zaleca się przyjmowanie ich na 1-2h przed jedzeniem lub po)
- adsorpcja leku przez substancje wielkocząsteczkowe pożywienia, takie jak: błonnik, pektyny, białko (kazeiniany) – leki: amoksycylina, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (amitiptyliny), paracetamol, digoksyny, lowastatyny, fenytoiny (zaleca się ich przyjmowanie 2h przed lub po posiłku oraz unikania lub ograniczenia ilości wymienionych składników pokarmowych)
- kompleksowania substancji leczniczych przez składniki mineralna, takie jak: wapń, magnez, cynk, żelazo, tworzą trudnowchłanialne kompleksy z tetracyklinami, fluorochinolonami, lekami z grupy bisfosfonianów i lekami zobojętniającymi nadmiar kwasu solnego w żołądku. Należy ograniczyć spożywanie: mleka i produktów mlecznych, czekolady i orzechów o dużej zawartości wapnia i/lub magnezu
- konkurencyjność wchłaniania składników pożywienia w stosunku do leków, przy np. diecie białkowej i Lewodopy
- odczyn płynów żołądkowo-jelitowych
- zaburzenia motoryki żołądkowo-jelitowej
- zmniejszenie wchłaniania leków lipofilnych przy stosowaniu diety niskotłuszczowej
Leki a żywność
- Produkty bogate w wapń, takie jak mleko, sery czy jogurty, mogą utrudnić wchłanianie niektórych leków, zwłaszcza tetracyklin i fluorochinolonów. Dlatego zaleca się unikanie spożywania tych produktów w okolicach czasu przyjmowania tych leków.
- Żelazo zawarte w suplementach lub pokarmach może wpływać negatywnie na wchłanianie niektórych antybiotyków, takich jak chinolony czy tetracykliny. Warto zachować pewien odstęp czasowy między spożyciem żelaza a przyjęciem tych leków.
- Wysokie spożycie błonnika, zwłaszcza rozpuszczalnego, może opóźnić wchłanianie niektórych leków. Warto unikać jedzenia dużej ilości błonnika w pobliżu czasu przyjmowania leków.
- Tłuszcze, zwłaszcza te bogate w tłuszcze nasycone, mogą opóźniać wchłanianie niektórych leków. Dlatego niektóre leki zaleca się przyjmować na pusty żołądek.
- Z Białkami wiążą się, takie leki jak: Warfaryna, Furosemid, Ibuprofen, Naproksen, Tyroksyna, Diazepam, Amitryptylina.
- Spożywanie alkoholu w trakcie przyjmowania leków może wpływać na ich wchłanianie oraz potęgować działania niepożądane. Warto unikać alkoholu w czasie przyjmowania leków.
- Cytokrom P450: Niektóre składniki pokarmowe, zwłaszcza zioła i przyprawy, mogą wpływać na aktywność enzymów metabolizujących leki w wątrobie, co może zmieniać stężenie leku we krwi.
Wpływ leków na stan odżywienia i niektóre efekty uboczne
- zmiana czasu przejścia składników odżywczych przez przewód pokarmowy
- zmiana perystaltyki jelit
- zmiana wartości pH w przewodzie pokarmowym, niekiedy utrudniając wchłanianie składników
- osłabienie aktywności enzymów trawiennych
- ograniczenie wydzielania kwasów żółciowych
Niektóre leki, szczególnie pochodzenia sterydowego mogą wpływać negatywnie na stan odżywienia poprzez nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej, przyczyniając się do przyrostu masy ciała.
Do leków powodujących przyrost masy ciała należą: leki przeciwpadaczkowe, niektóre antybiotyki i inne leki przeciwwirusowe, leki stosowane przy chorobie nowotworowej, środki antykoncepcyjne, hormonalne, przeciwcukrzycowe oraz psychotropowe.