Cukrzyca typu 1 edukacja
Cukrzyca typu 1 – choroba diabetologiczna o podłożu autoimmunologicznym, będąca zależna od podaży insuliny egzogennej. Jedna z najczęstszych chorób cywilizacyjnych na świecie, co wiąże się z epidemią otyłości, nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi oraz niską aktywnością fizyczną wśród społeczeństwa.
Cukrzyca powstaje z powodu zaburzeń homeostazy gospodarki węglowodanowej, a tak właściwie to zaburzeń produkcji i sekrecji insuliny (hormonu odpowiedzialnego za obniżanie poziomu glukozy we krwi) oraz w konsekwencji niestabilny poziom stężenia glukozy we krwi. Przewlekły stan hiperglikemii, czyli nadmierny poziom glukozy we krwi, jest odpowiedzialny za rozwój cukrzycy, która nie leczona farmakologicznie jest niebezpieczna dla zdrowia, a nawet życia. Konsekwencją tego może być również uszkodzenie narządów i tkanek, takich jak: naczynia krwionośne, serce, nerki, nerwy i oczy.
Ponadto długotrwały taki stan zaburzeń homeostazy organizmu przyczynia się do powstania stresu oksydacyjnego, który wpływa negatywnie na układ immunologiczny oraz rozstraja gospodarkę hormonalną.
Odpowiedzialnym narządem za produkcję i wydzielanie insuliny i glukagonu, który jest także gruczołem wydzielania wewnętrznego, jest trzustka, a w szczególności jej komórki beta – wyspy Langerhansa (które bezpośrednio uczestniczą w tym procesie). Jej destrukcja, a co za tym idzie upośledzenie sekrecji insuliny jest bezpośrednią przyczyną rozwoju cukrzycy.
Innym mechanizmem powstawania zaburzeń homeostazy glukozy w organizmie jest rozwój insulinooporności. Lecz bardzo często występują oba mechanizmy jednocześnie. Ich współwystępowanie powoduje ich wzajemne nasilanie wraz z długością okresu nieleczenia ich.
W przypadku cukrzycy typu 2 powstaje w wyniku insulinooporności, ale nie ma tutaj możliwości współwystępowania cukrzycy typu 1, gdyż cukrzyca typu 2 nie jest insulinozależna. W jej przypadku trzustka produkuje i wydziela do światła organizmu insulinę, lecz w nadmiarze (hiperinsulinemia), co w konsekwencji wyczerpuje pracę trzustki.
Cukrzyca typu 1 oraz typu LADA są zaburzeniem gospodarki węglowodanowej o podłożu autoimmunologicznym, przez co stanowi to także ryzyko współwystąpienia innego autoimmunologicznego schorzenia.
Rozpoznanie cukrzycy
Aby prawidłowo zdiagnozować zaburzenia homeostazy glukozy w organizmie należy wykonać badania laboratoryjne w kierunku poziomu stężenia glukozy, insuliny oraz doustny test obciążenia glukozą.
| prawidłowa glikemia na czczo | 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l) |
| prawidłowa glikemia u ciężarnych | <92 mg/dl (5,1 mmol/l) |
| przygodnia glikemia świadcząca o cukrzycy | >200 mg/dl (11,1 mmol/l) |
| glikemia na czczo świadcząca o cukrzycy | >126 mg/dl (7 mmol/l) |
| glikemia na czczo świadcząca o zaburzeniach glikemii | 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) |
Doustny test tolerancji glukozy wykonywany jest u pacjentów ze stwierdzonym zaburzeniem gospodarki węglowodanowej lub podejrzewa się o to. Może też by sytuacja, że tacy pacjenci zostają zakwalifikowani do grupy „zaburzeń glukozy na czczo” lub „nieprawidłowej tolerancji glukozy”.
Cały ten test polega na pomiarze glukozy na czczo. Następnie wypiciu roztworu glukozy 75g rozpuszczonej w 100 ml wody. Po około 1 godzinie i 2 godzinach wykonuje się pomiar stężenia glukozy we krwi. Na tej podstawie powstaje krzywa glukozowa, która pokazuje czy występuje nieprawidłowa reakcja na spożycie glukozy. Tak, przedstawia się badanie obciążenia glukozą.
Przy diagnozowaniu cukrzycy bardzo często zleca się także wykonanie pomiaru stężenia peptydu C we krwi, który jest parametrem monitorującym produkcję endogennej insuliny. Nieprawidłowy zakres stężenia peptydu C oznacza nieprawidłową sekrecję insuliny w organizmie. Służy on do diagnostyki wydajności wysp trzustkowych (Langerhansa) w zakresie produkcji insuliny, gdyż jego cząsteczki przyczepiają się do cząsteczek insuliny. Jego stężenie odpowiada ilości wydzielanej insuliny. w Cukrzycy typu 1 jego stężenie jest bardzo niskie i zależy od stadium rozwoju cukrzycy.
W diagnostyce cukrzycy typu 1 również wykonuje się oznaczenie miana poziom przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD), jednego z tych przeciwciał (ICA, IAA, Ia-2) oraz przeciwciał z rodziny transporterów cynku (ZnT8). A najważniejsze w jej przypadku jest oznaczenie poziomu autoprzeciwciał. Dodatkowo stosuje się także pomiar hemoglobiny glikowanej bialka HbA1c, jako wyznacznik wyrównania glikemii (stężenie średnie z okresu 3 miesięcy).
Cukrzyca typu 1 jest charakterystyczna dla dzieci i młodzieży, lecz w tej gupie wiekowej mogą także występować inne typy cukrzycy. Podobnym typem cukrzycy jest cukrzyca typu LADA (również o podłożu autoimmunologicznym), lecz występuje przeważnie w grupie wiekowej 25-55 lat. Dla tej grupy wiekowej charakterystyczna jest także cukrzyca monogenowa typu MODY.
Cukrzyca typu 1 – charakterystyczne objawy
- nasilone pragnienie
- częste oddawanie dużych ilości moczu
- chudnięcie pomimo wzrostu apetytu
- nawracające zakażenia układu moczowo-płciowego
- ropne infekcje skóry
- zmęczenie, senność, ogólne osłabienie
- zaburzenia świadomości, w skrajnych przypadkach nawet śpiączka
- zawroty i bóle głowy
- nudności, wymioty
- bóle brzucha
- ból w klatce piersiowej
- zapach acetonu z ust
Cukrzyca typu 1 – leczenie
Podstawową leczenia cukrzycy typu 1 jest insulinoterapia. Nieodpowiednie dawki oraz nieleczona cukrzyca może prowadzić do powstawania kwasicy ketonowej oraz hipoglikemii.
Metod podawania insuliny jest wiele. Począwszy od ciągłego podawania podskórnie insuliny za pomocą pompy insulinowej po peny z insuliną, które podają insuliny krótko działające oraz insuliny o przedłużonym działaniu.
Dostępne są na rynku preparaty insulinowe będące analogiem ludzkiej insuliny oraz takie sztucznie zsyntetyzowane. Rodzaj oraz dawki insuliny dobiera dla nas indywidualnie lekarz diabetolog, w zależności od stopnia rozwoju cukrzycy, stylu życia oraz zawartości węglowodanów w naszej diecie.
Dostępne są badania kliniczne, które mówią o metodzie leczenia cukrzycy dla osób z najbardziej rozwiniętą cukrzycą typu 1 wraz z niewydolnością nerek, jaką jest przeszczep trzustki. Choć na razie trwają badania nad dopracowaniem tej metody pod wieloma aspektami. Jednak istnieje perspektywa mniej ryzykownej i łatwiejszej metody, jaką jest przeszczep samych wysp trzustkowych Langerhansa lub komórek beta poprostu.
Prewencja rozwoju cukrzycy
Tak samo jak leczenie cukrzycy mają działania profilaktyczne zapobiegające rozwojowi cukrzycy. Obejmują one zarówno prawidłowe nawyki żywieniowe oraz prowadzenie zdrowego stylu życia, zwłaszcza odpowiedni poziom codziennej aktywności fizycznej.
Należy tu także wspomnieć o ograniczeniu ryzyka przewlekłego stresu oksydacyjnego oraz powstaniu zaburzeń układu immunologicznego, a także zadbanie o prawidłową gospodarkę hormonalną.